top of page
N A S I P A T R O N I :
SECOND ROUND - week 6
We Owe Them
36 A Born too late...
Gdyby pewni Brytyjczycy, Kanadyjczycy, Południowoafrykańczycy i Amerykanie, których imiona
i nazwiska są odpowiedziami na dzisiejsze pytanie, dokonali tego, co przyniosło im światową sławę, znacznie wcześniej, wielu innych ważnych dla świata ludzi mogłoby dłużej cieszyć się zdrowiem i życiem. Oto kilku z nich.
Połączcie nieszczęśników z tymi, którzy mogliby uratować im życie lub zdrowie, gdyby tylko urodzili się wcześniej i podajcie imiona i nazwiska tych drugich.
36 B
W jaki sposób - być może - osoby ze zdjęć mogłyby pomóc tamtym nieszczęśnikom?
Dziś cytujemy Łucję:
Edward Jenner odkrywca szczepień ochronnych przeciw ospie - QUENN MARY II - Zmarła na ospę 28 grudnia 1694 (gdyby szczepionka istniała w czasach królowej Marii II, królowa najprawdopodobniej uniknęłaby śmierci z tego powodu).
Alexander Fleming odkrył penicylinę G (pierwszy antybiotyk), która działa silnie bakteriobójczo - Henryk VIII, który podobno cierpiał na syfilis (kiłę) - podanie antybiotyku, zwłaszcza penicyliny G, mogło przywrócić zdrowie królowi i zapobiec wielu innym dolegliwościom, które wystąpiły w związku z niewłaściwie leczoną chorobą.
Poza tym, stan zdrowia króla pogarszał się systematycznie od czasu niewyleczonego nigdy zakażenia, które rozwinęło się w ranie odniesionej w czasie turnieju, co - w połączeniu z innymi czynnikami - doprowadziło ostatecznie do jego śmierci (przyp.org.)
Frederick Banting odkrywca insuliny – Thomas Edison, cierpiący na cukrzycę - podanie insuliny mogłoby uratować życie Thomasowi Edisonowi.
Jonas Edward Salk - twórca jednej ze szczepionek przeciw wirusowi Polio – Franklin. D. Roosvelt, u którego rozpoznano chorobę Heinego - Medina. Podanie szczepionki przeciw wirusowi Polio mogłoby uchronić Roosvelta przed chorobą.
James Lind - twórca zasad profilaktyki chorób morskich, wynalazca lekarstwa na szkorbut – Anson’s Crew - podanie dużej dawki witaminy C pod postacią owoców cytrusowych mogłoby uratować załogę od śmierci spowodowanej szkorbutem.
Christiaan Barnard - jako pierwszy na świecie przeprowadził transplantację ludzkiego serca. - król Wilhelm IV (William IV) zmarł z powodu problemów z sercem 20 czerwca 1837 r., być może transplantacja serca byłaby ratunkiem dla króla.
37 A Speaking personally
Poniżej zobaczycie osiem rzeczy bez których ciężko byłoby nam dzisiaj żyć. Dziś oczywiście wyglądają inaczej niż wtedy, kiedy zostały wynalezione.
Którym wynalazcom z krajów konkursowych zawdzięczamy to, że możemy dziś z nich korzystać?
telewizor - John Logie Baird
telefon - Alexander Graham Bell
World Wide Web - Tim Berners-Lee
gaśnica - George William Manby
samospłukująca muszla klozetowa - John Harington
dżinsy - Levi Strauss
znaczek pocztowy - Rowland Hill
kosiarka - Edwin Beard Budding
37 B
Z jakiego innego wynalazku dokonanego przez wynalazcę z jednego z krajów konkursowych (uwaga! musi to być coś, co nie zostało wspomniane powyżej!) byłoby Tobie osobiście najtrudniej zrezygnować? Podaj nazwisko i kraj wynalazcy, nazwę wynalazku i swoje uzasadnienie.
Zadziwiające jest, jak wielu z was wybrało ... odkurzacz.
To zwycięzca dzisiejszego pytania. Chyba bardzo przykładacie się do swoich domowych obowiązków - to się chwali:)
Inne popularne wśród Was wynalazki to między innymi: telefon komórkowy, żarówka, papier toaletowy i coca-cola:)
38 A For the equal rights
Była wielką brytyjską matematyczką, fizyczką, wynalazczynią i inżynierem, pomimo, że w jej czasach kobietom było bardzo trudno się przebić w świecie nauki. Dlatego też, poza oddawaniem się pracy naukowej, walczyła o prawa dla kobiet.
To dwie z jej słynnych wypowiedzi.
O kim mowa i jakich dokładnie sytuacji dotyczyły te słowa?
Hertha Ayrton
"Jak mogłabym odpowiedzieć na wszystkie te pytania, skoro rzekomo brak mi inteligencji, by móc samodzielnie wybrać między dwoma kandydatami [...]?"
... do parlamentu.
Tak Hertha skomentowała w czasie powszechnego spisu brak praw wyborczych dla kobiet. Napisała na karcie spisowej, że udzieli swoich odpowiedzi dopiero wtedy, gdy będzie miała prawo głosować.
“Błędy bardzo trudno zabić. Ale błąd, który przypisuje mężczyźnie to, co było w istocie dziełem kobiety, ma więcej żyć niż kot."
Tym błędem było przypisywanie Piotrowi Curie odkrycia radu, czego dokonała Maria Curie, przyjaciółka Herthy.
38 B
Jej prace dotyczyły między innymi zwiększenia bezpieczeństwa żołnierzy w okopach I Wojny Światowej.
W jaki sposób?
Wynalazła specjalny wentylator, który rozpraszał gazy bojowe.
38 C
W jaki sposób osoba z dzisiejszego pytania jest związana z naszym krajem? Była pół-Polką - jej ojcem był imigrant z Polski.
Dodatkowo przyjaźniła się z Marią Skłodowską-Curie.
39 A Stolen
Hertha z wczorajszego pytanie nie była jedyną kobietą, której trudno było się wybić w świecie nauki. Wiele odkryć
i wynalazków dokonanych przez kobiety zostało przypisanych mężczyznom.
Oto skojarzenia, które powinny Was naprowadzić na niektóre
z nich.
O jakie odkrycia bądź wynalazki chodzi? Kto i komu je podkradł lub chciał podkraść?
Hania Sz:
Rosalind Franklin - brytyjska biofizyk - która odkryła strukturę DNA (podwójną helisę DNA). Jej prace jednak , bez jej wiedzy i zgody, pracujący z nią Maurice Wilkins, przekazał Jamesowi Watsonowi i Francisowi Crickowi - cała ta trójka otrzymała później nagrodę Nobla za odkrycie podwójnej helisy DNA.
Margaret Knight - amerykańska wynalazczyni opracowała maszynę, która umożliwiała automatyczne składanie i klejenie papierowych toreb o kwadratowych dnach. Charles Annan, jej "kolega" z pracy, usiłował przypisać sobie autorstwo tej technologii.
Nettie Stevens - amerykańska biolog i genetyk - odkryła chromosomy płci X i Y. Pierwszeństwo ich odkrycia chciał przypisać sobie amerykański zoolog i genetyk Edmund Beecher Wilson.
Jocelyn Bell Burnell - brytyjska astrofizyk - jako pierwsza zaobserwowała pulsary - bardzo szybko obracające się gwiazdy neutronowe o silnym polu magnetycznym, od których w regularnych odstępach czasu dociera do nas wiązka promieniowania radiowego. Jednakże Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za ich odkrycie otrzymał Antony Hewish, pod kierunkiem którego Jocelyn Burnell pracowała, wraz z astrofizykiem Martinem Ryle’em.
Cecilia Payne-Gaposchkin - astronom urodzona w Wielkiej Brytanii, a wykształcona na amerykańskim Harvard College Observatory - badała widma gwiazd i udowodniła, że gwiazdy składają się głównie z wodoru i helu. Niestety tego odkrycia długo nie uznawano, a sytuacja zmieniła się w tej kwestii dopiero, kiedy pracę na ten temat opublikował mężczyzna - jeden z głównych jej oponentów - amerykański astronom Henry Norris Russell.
Elizabeth Magie Phillips - amerykańska wynalazczyni - która stworzyła grą planszową The Landlord's Game, czyli poprzedniczkę dzisiejszej gry Monopoly, tymczasem autorstwo gry Monopoly przypisał sobie Charles Darrow, który w okresie Wielkiego Kryzysu stracił pracę i szukając źródła utrzymania wpadł na pomysł sprzedawania gry planszowej.
39 B
Co ma z tym wszystkim wspólnego "Matylda"?
Chodzi o zjawisko zwane efektem Matyldy lub zjawiskiem Matyldy czyli o ciągłym pomijania udziału kobiet-naukowców w pracach badawczo-naukowych i jednoczesnym przypisywaniu ich osiągnięć mężczyznom-naukowcom. Nazwa ta pochodzi od imienia Matildy Gage - działaczki na rzecz praw kobiet, która pod koniec XIX wieku zwróciła uwagę na zjawisko pomijania roli kobiet w nauce i badaniach naukowych.
40 A Suffrage
Najważniejszy amerykański dokument w swoim wstępnym fragmencie głosi między innymi, że
"Uważamy następujące prawdy za oczywiste: że wszyscy ludzie stworzeni są równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi nienaruszalnymi prawami, że w skład tych praw wchodzi życie, wolność i swoboda ubiegania się o szczęście [...]"
W polskim tłumaczeniu nie dałoby się z tym fragmentem tego zrobić, co w 1848 roku uczyniła amerykańska inicjatorka zorganizowanej walki o równouprawnienie kobiet.
A. Jak się nazywała? Elizabeth Cady Stanton
B. W jakiej miejscowości doszło do tego przełomowego
wydarzenia? Seneca Falls
C. Jak nazywał się wspomniany dokument oryginalny, a jak ten
jej autorstwa? Declaration of Independence -
Declaration of Sentiments
D. W jaki sposób zmieniła zacytowane oryginalne słowa?
Do "all men" dodała "and women".
40 B
Ile lat musiało minąć, by rodaczki bohaterki poprzedniego pytania otrzymały upragnione prawo udziału w wyborach?
72 lata (do 1920 roku)
A gdzie w anglojęzycznym świecie kobiety otrzymało to prawo najwcześniej?
1838 - Pitcairn
1869 - pełne prawa wyborcze - Wyoming
1893 - Nowa Zalandia - pierwszy kraj, którzy przyznał
kobietom prawa
1902 - Australia - pierwsze suwerenne państwo.
Uznawaliśmy jedną z tych czterech możliwości, choć oczywiście najbardziej nam zależało na tym, żebyście dokopali się do Pitcairn.
41 A Against all odds
Jako dziecko miał strasznie pod górkę - i strasznie marne szanse na dokonanie czegokolwiek. A już na pewno nie na stanie się jednym z największych umysłów wszech czasów!
Ale po kolei:
- jego ojciec umarł jeszcze przed jego urodzeniem;
- urodził się w pewien zimowy poranek jako wcześniak, tak malutki i słaby, że nie dawano mu szans na przeżycie (mimo to przeżył ponad osiemdziesiąt lat, co w jego czasach było nie lada wyczynem);
- jego matka sprawiła mu ojczyma, którego szczerze nie cierpiał i oddała go na wychowanie do babci;
- jego dzieciństwo upłynęło pod znakiem wojny domowej i przetaczających się po kraju epidemii;
- a jakby tego było mało, rodzina chciała z niego zrobić farmera!
Niejeden skończyłby marnie po takim początku, ale jemu się udało - poznali się na nim najpierw w szkole, a potem na uniwersytecie, umysł miał bowiem wyjątkowy. A potem - no cóż - nie było chyba naukowej dziedziny, na której by nie odcisnął swojego piętna.
O jakim wielkim Angliku mowa?
To oczywiście Isaac Newton.
41 B
W ostatnich latach życia zaczął opowiadać historię dotyczącą jednego z jego wybitnych odkryć. Historia ta, choć z pewnością prawdziwa w momencie gdy ją opowiadał, z upływem czasu obrosła w legendę i do dziś funkcjonuje w bardzo atrakcyjnej formie. Co to za odkrycie i co to za historia?
Odkrycie prawa powszechnego ciążenia i historia, jakoby siedzącemu pod jabłonią Newtonowi spadło na głowę jabłko.
42 A Looking beyond
Ten chyba najwybitniejszy współczesny umysł naukowy (którego dożycie do obecnego dnia zaprzecza wszelkim zasadom rozsądku - i wiedzy medycznej) między innymi:
- ostrzega ludzi przed próbą kontaktu z pozaziemskimi cywilizacjami, których ewentualne odkrycie Ziemi porównuje do odkrycia Ameryki przez Kolumba;
- uważa wirusy komputerowe za nową, destrukcyjną formę życia;
- głosi śmierć filozofii, która pozostała według niego daleko w tyle za nauką jeśli chodzi o poszukiwanie odpowiedzi na egzystencjalne pytania;
- sugeruje konieczność skolonizowania innych planet, by nie dopuścić do wyginięcia ludzkości.
Chodzi o Stephena Hawkinga.
42 B
Jakiego wprowadzonego we Włoszech prawa (związanego ze złotymi rybkami) użył, by zasugerować niedoskonałość naszego postrzegania rzeczywistości?
Ola:
W 2004 roku włoskie miasto Monza jako pierwsze zakazało trzymania rybek w okrągłym akwarium (goldfish bowl), ponieważ ryba trzymana w takiej kuli ma zniekształcony obraz rzeczywistości i z tego powodu cierpi. Hawking w swojej książce 'The Grand Design' użył w/w prawa do opisu rzeczywistości w której żyjemy-być może sami jesteśmy wewnątrz jakiegoś wielkiego okrągłego akwarium i nasza wizja jest zniekształcona przez ogromną soczewkę?
bottom of page