top of page

Fourth  ROUND - week   10
In The Past
Part  1:  Before  1154

64 A -64 B History matching

Zaczynamy kilkutygodniowe spotkanie z historią.

W tym tygodniu zajrzymy w najwcześniejsze okresy dziejów Brytanii. 

Na początek do każdego okresu dopasujcie przypadające na ten czas wydarzenia i aktywne w tym czasie osoby. 

Uwaga! Do każdego okresu należy przyporządkować przynajmniej jedno wydarzenie i przynajmniej jedną osobę.

65 A Invasions

Ludy i plemiona, które napływały do Brytanii od najwcześniejszych czasów aż do roku 1066 zazwyczaj osiadały w niej na stałe i - przy kolejnych najazdach - walczyły

z nowymi najeźdźcami już jako tubylcy. W ten sposób każda nowa kultura dokładała swoją cegiełkę do tego, co ostatecznie ukształtowało ten niezwykły kraj.

W zasadzie była tylko jedna grupa, która nie zasymilowała się

z miejscową ludnością i w komplecie "wróciła do domu".

Która to grupa?  - Rzymianie

Co ciekawe, Rzymianie byli tak dalece zdystansowani, że nawet nie wpłynęli na zmiany w języku - przez całych 400 lat! Łacina, której wpływ na rozwój języka był bardzo znaczący, dostała się do niego dopiero w czasach anglosaskich, za pośrednictwem Kościoła. 

65 B

Uporządkuj chronologicznie te bitwy pomiędzy nowymi a już "zbrytycyzowanymi" najeźdźcami i zaznacz, czy wygrali nowi (N), czy starzy (S):

C. Battle of the Medway         - 43           (N)
B. Battle of Badon Hill           -  c.a. 500
  (S)
D. Battle of Maldon                - 991          (N)

E. Battle of Stamford Bridge  - 1066        (S)

A. Battle of Hastings               - 1066        (N)

66 A After the Romans went home,...

Już wiemy, że Rzymianie byli tymi najeźdźcami, którzy "wrócili do domu", nie asymilując się z miejscową ludnością i nie stając się składnikiem tego tygla, z którego narodzi się to, co nazywamy Wielką Brytanią.

Wiemy też, że na początku zamieszkujący Wyspę Brytowie, czyli ludy o pochodzeniu dziś określanym jako celtyckie, stawiali Rzymianom opór.

Jednak kiedy panowanie Rzymian w Brytanii zaczęło zbliżać się ku końcowi, Brytowie nie chcieli okupantów wypuścić.

Ba, wręcz błagali ich o pozostanie.

Dlaczego?

Dlatego, że zaczęły się najazdy na Brytanię wojowniczych plemion germańskich: Anglów, Sasów, Jutów. Brytowie błagali Rzymian o pomoc w walce z nimi, ale Rzymianie mieli wtedy własne problemy na głowie i od razu spisali Brytanię na straty.

66 B

W opuszczonej przez Rzymian Brytanii wielu walczyło o władzę, wiele plemion poczuło powiew swobody i szansę dla siebie na zapełnienie powstałej pustki. Pewien możnowładca wymyślił sprytny plan, który miał zapewnić pozbycie się wewnętrznych zagrożeń. Postanowił mianowicie poprosić o pomoc nowych najeźdźców, którzy zaczynali pojawiać się na brytyjskich wybrzeżach. Jednakże w czasie uroczystego spotkania doszło do zdrady i goście zaatakowali gospodarzy wniesioną ukradkiem bronią. Wielu zginęło, samemu bohaterowi jednak pozwolono uciec.

Pod jaką nazwą znany jest ów możnowładca  (Vortigern) i  jak nazywali się dwaj przywódcy zdradzieckiego spisku?  
Hengist i Horsa) Dlaczego oszczędzili gospodarza spotkania? Zrobili sobie z niego marionetkę i zmusili do przekazania im sporych części kraju.

67 A The Dark Ages

Epoka po Rzymianach określana jest niezbyt sympatycznym mianem "The Dark Ages". Do kiedy trwała w Anglii i dlaczego tak ją nazywano?

Tradycyjnie granicą dla Dark Ages w Brytanii jest rok 1066. 

OLA:

- 'wielki ciemne' określane są jako okres zapaści kulturalnej/naukowej (porównując np z Rzymianami i ich znajomością matematyki, filozofii, sztuki) -dla pozbawionej ochrony przez Rzymian Wyspy nastąpił trudny czas odpierania ataków licznych plemion barbarzyńskich-prawie ze wszystkich stron!-Piktowie, Anglowie,Saxowie, Jutowie a później Wikingowie -Europę i Wyspy nawiedziły też ciężkie choroby i epidemie wybijające miliony ludzi -kto nie umarł w trakcie epidemii miał dużą szansę zginąć w licznych wojnach/walkach -nastąpił podział Brytanii na mniejsze królestwa/państewka (patchwork of kingdoms) -brak jednolitości powodował destabilizację we wszystkich dziedzinach życia państwa (gospodarka ,handel). To bardzo uogólnione stwierdzenie i chyba trochę krzywdzące dla tej epoki, patrząc zwłaszcza na sukcesy poniższych królów.

67 B

Anglo-saska Brytania miała dwóch wielkich królów
(Alfred Wielki; Kanut Wielki - to jedyni dwaj królowie w dziejach Anglii, Wielkiej Brytanii i całego Zjednoczonego Królestwa, którzy otrzymali przydomek "Wielki")

Poczytaj o ich panowaniu i wybierz do każdego z nich dwie rzeczy, które - Twoim zdaniem - najlepiej uzasadniają nadany im przydomek.

Tu wasze własne przemyślenia, a oto niektóre z nich:

ALFRED: 

-król wprowadził coś na kształt przymusu szkolnego (chciał upowszechnić naukę, żeby była dostępna nie tylko dla możnych i  duchowych). Do szkół przyjmowano dzieci z niższych warstw społecznych.

- objął tron w w bardzo trudnym dla Anglii czasie, kiedy Duńczycy pustoszyli kraj, a mimo to utrzymał grupę zdolną stawić im silny zbrojny opór. (A.F.)

- Obronił swoje królestwo przed najazdem Wikingów,

-  był założycielem wielu ufortyfikowanych miast, znany był jako wielki orędownik nauki, sztuki i rzemiosła. (P.W.)

- Król przeprowadził reformy administracyjne, tworząc system shire'ów, ziemskich jednostek administracyjnych. Przeprowadził również kodyfikację praw lokalnych dla każdej ziemi swojego królestwa (J.S.)

- Alfred wybudował w całym kraju sieć umocnionych wzgórz, tzw. burhs (lub boroughs). W tych grodach stacjonowały stałe garnizony. Owe fortece, lepiej niż inne osiedla zabezpieczone od najazdów wikingów, stawały się z czasem zalążkami miast i wielkich centrów handlowych. (A.J.)

- rozbudował też flotę wojenną i jest uważany zarówno przez brytyjską, jak i amerykańską marynarkę wojenną za ich założyciela), ale także o naukę i kulturę (za jego panowania nastąpił rozkwit kultury anglosaskiej, sztuki i rzemiosła oraz zaczęto spisywać Kroniki Anglosaskie, czyli zapisy dotyczące ważnych wydarzeń w królestwie; z jego inicjatywy powstały też tłumaczenia i adaptacje dzieł łacińskich na język staroangielski; sprowadził też na swój dwór zagranicznych uczonych i starał się upowszechnić edukację wśród wszystkich poddanych (H.Sz.)

KANUT:

-w połowie XI w był tak wpływowym i silnym władcą, że  równał się wpływami z cesarzem Henrykiem III

- w ciągu dwudziestu lat jego rządów Anglia miała stabilizację i duży rozwój gospodarczy (A.F.)

- Był bardzo waleczny oraz wytrwały, podczas jego rządów w Anglii panował spokój i stabilizacja,

- zreformował system monetarny oraz był dobrym i potężnym władcą.  (P.W.)

- Był jednoczesnie władca Anglii , Danii i Norwegii , dzięki temu ranga I znaczenie Anglii wzrosła (J.S.)

- Panowanie Kanuta w Anglii to okres 20-letniego spokoju wewnętrznego. Po stłumieniu ostatnich buntów Kanut rządził pokojowo. Nastąpił rozwój wewnętrzny kraju (A.J)

67 C

1. Jeden z królów z pytania B był podobno fizycznie bardzo słaby i cierpiał przez większość życia na dokuczliwą, przewlekłą chorobę. Który to i jaką chorobę podejrzewają współcześni naukowcy?

2. Drugi z tej dwójki natomiast miał - według anegdoty -  pewną przygodę z falami. Czego dotyczyła ta historia?

AMELIA:

1. Naukowcy podejrzewają, że król Alfred Wielki był pierwszą znaną ofiarą choroby Leśniowskiego-Crohna (typowe objawy to biegunka, bóle brzucha, gorączka i często wyczuwalny guz w końcowym odcinku jelita cienkiego).

 

2. Z okresu rządów króla Kanuta w Anglii pochodzi popularna legenda o tym, jak król rozmawiał z morzem, rozkazując falom cofnąć się. Robił to, by udowodnić swoim dworzanom, że nawet władza królewska ma granicę (morze, oczywiście, nie posłuchało rozkazów króla). Na koniec tej „rozmowy” król zszedł z tronu, uklęknął i ogłosił, że nie ma prawdziwego króla oprócz Jezusa.

68 A The winner takes it all...

Wielu historyków uważa, że rok 1066 był najważniejszym rokiem w dziejach Anglii. 

Niewątpliwie by to rok, w którym wszystko się zmieniło...

Zaczęło się od śmierci króla, który nie pozostawił potomka. Kiedy tylko umarł, po koronę wyciągnęły się trzy ręce, z których każda miała - delikatnie mówiąc - wątpliwe do niej prawo.

Czym każdy z trzech kandydatów tłumaczył swoje prawo do tronu?

Paweł:

Bezpotomnie zmarł król Edward Wyznawca (5. I. 1066) Kandydaci do tronu po nim to 
-Harold Godwinson ( Harold II)
- Harald Sigurdsson - Hardrada (król Norwegii Harald III Surowy)
-Wilhelm Zdobywca (William the Conqueror/William the Bastard)

Harold II ( był przyrodnim bratem Edwarda a  siostra Harolda - Edith -  była żoną Edwarda Wyznawcy ) twierdził ,że Edward już na łożu śmierci przekazał Haroldowi koronę. Zgromadzenie tanów anglosaskich - witan- poparło jego racje.

Harald III ( spadkobierca Kanuta Wielkiego )  natomiast  zgłosił pretensje do tronu Anglii jako następca Magnusa - norweskiego króla - który miał umowę z królem angielskim Hardekanutem, że gdyby któryś nich zmarł bezpotomnie to ten drugi odziedziczy po nim tron. Następcą Hardekanuta był Edward Wyznawca i Magnus już wtedy powoływał się na tamtą umowę. Tak więc Harald III jako następca Magnusa miał uzasadnione roszczenia wobec angielskiego tronu.

Wilhelm (nieślubny syn księcia Normandii Roberta I Wspaniałego) zgłosił pretensje do tronu jako odległy kuzyn Edwarda Wyznawcy , twierdząc i powołując się na obietnicę sukcesji jakiej Edward udzielił mu w
1051 roku. Ponadto jego babka stryjeczna Emma z Normandii, była matką dwóch królów Anglii , w tym właśnie Edwarda Wyznawcy.


68 B

Kandydat A, który wygrał pierwszą rundę, a potem pokonał kandydata B, uległ w końcu kandydatowi C, który zgarnął ostatecznie całą pulę. 

Śmierć kandydata A wspomniana jest w pięciu różnych źródłach historycznych, z czego trzy podają jedynie informację, że stracił życie, dwa natomiast dodają szczegóły na temat tego, jak się to stało.

Jak - według tych dwóch źródeł - zginął kandydat A?

Tutaj oczywiście chodziło o to, by zauważyć, że funkcjonują DWIE wersje śmieci króla Harolda II. 

Paweł:

Harold II  - uznaje się,że zginął podczas bitwy pod Hastings 14 października 1066 w efekcie ugodzenia go strzałą w oko (na podstawie Tkaniny z Bayeux - i tę wersję przekazuje wiele późniejszych tekstów) ... Jednak to niekoniecznie własnie jest zgodne z prawdą , gdyż źródła mówią,że czterej najlepsi rycerze Wilhelma: Walter Gifford,  Guy de Montfort , Hugh Ponthieu i Eustace of Bologne  posiekali Harolda na śmierć podczas decydującego, ostatecznego starcia. Harold został trafiony w pierś, odcięto mu głowę, lanca przeszyła mu brzuch a na końcu pozbawiono go jednej nogi... a nawet wykastrowano... (źródło - Carmen de Hastingae Proelio (song of the battle of Hastings), by Guy, Bishop of Amiens ) 
 

Trzy pozostałe wspomniane w pytaniu źródła to manuskrypty Williama z Poitiers, Williama z Jumieges i Ordericusa Vitalisa. 

69 A -69 B Guess the Norman!

Który monarcha z Dynastii Normańskiej:

Dynastia Normańska to pięciu monarchów:
William I (Wilhelm Zdobywca); William II Rufus; Henry I; Stephen; Matilda

a) zginął w bardzo niejasnych okolicznościach? William II Rufus (być może był to wypadek, ale możliwe, że został zamordowany).

b) miał mnóstwo dzieci, ale żaden z jego synów nie mógł objąć tronu po jego śmierci?  Henryk I (większość jego dzieci była nieślubna, a jedyny syn zginął na Białym Statku)

c) pochodził z nieprawego łoża? Wilhelm Zdobywca (William I)

d) zrzekł się ostatecznie roszczeń do tronu, o ile w przyszłości miał on przypaść synowi? Matylda (na rzecz Stefana, pod warunkiem że jej syn, Henryk, zasiądzie po nim na tronie - zaisadł jako Henryk II).

e) jest uważany za najgorszego władcę, jakiego miała Anglia? Stefan

f) skorzystał na śmierci kuzyna, podczas gdy jego samego ledwie ona ominęła? Stefan - był  z synem Henryka I na Białym Statku, ale postanowił nie płynąć z całą drużyną - podobno dopadła go jakaś przypadłość zołądkowo-jelitowa.

g) nigdy się nie ożenił ani nie miał dzieci? William II Rufus

h) nigdy nie otrzymał formalnego tytułu monarszego, lecz musiał się zadowolić jego "zamiennikiem"? Matylda - tytułowana Panią Anglików

i) miał matkę, żonę i córkę o tym samym imieniu? Henryk I (trzy Matyldy - jego żona, choć urodzona jako Edith,  po koronacji zmieniła imię na Matylda)

j) jest pomijany w tej popularnej rymowance: Matylda

70 A Norman legacy

Chociaż Normanowie nie panowali w Anglii za długo, bo niecały wiek, pozostawili po sobie bardzo wiele.

Po pierwsze - zamki, których wznieśli mnóstwo.
 

A. Jakiego typu (podaj angielską nazwę) zamki były ich ulubionymi budowlami i z jakich dwóch głównych części (związanych z nazwą) się składały?  MOTTE and BAILEY, gdzie MOTTE to wznoszona na wzgórzu wieża, a BAILEY - podgrodzie.

B. Który z londyńskich zamkopodobnych zabytków (stojących do dziś) powstał już w czasach normańskich, a jego budowa została zapoczątkowana przez samego założyciela dynastii?

To White Tower, wchodząca w skład Tower of London.

70 B

Po drugie - język. Jeśli dziwi was czasem, że angielski, będąc językiem germańskim, tak mało przypomina np. szwedzki, duński, czy norweski, to jest to zasługą w znacznej mierze właśnie Normanów. Gdyby nie oni, uczylibyśmy się dziś zupełnie innego języka!

Wiele wyrazów z Old English wypadło wtedy z użycia - zostały zastąpione nowymi. Pojawiło się też sporo zupełnie nowych słów. Wiele wyrazów nabrało innego znaczenia, niektóre staroangielskie połączyły się z normańskimi (np. gentle-man).

Sporo jednak było i takich nowych słów, które weszły do języka i usadowiły się nie zamiast, a obok staroangielskich. Do dziś mamy wiele takich par, podobnych do siebie znaczeniem.

Waszym zadaniem jest uzupełnienie tej tabelki funkcjonujących dzisiaj słów, które są synonimami i mają swoje korzenie albo w Old English, albo w języku przywiezionym przez Normanów:

bottom of page