ZAJĘCIA nr 2

​

Temat: „Śladami smoka przewodnika”

 

 Spotkanie z przewodnikiem w Ogrodzie Botanicznym w Mikołowie Mokrym, który wyjaśnia dzieciom cel spotkania.

1. Przewodnik informuje dzieci, iż w czasie podróży po ogrodzie będą musiały znaleźć listy pozostawione przez smoka przyrodnika w których znajdą zadania do wykonania.

2. Grupa wędruje trasą turystyczną o nazwie: ”Smok Przyrodnik i wędrówka do kamieniołomu”.

3. Pierwszy list dzieci znajdują przy kamieniołomie. Jedno dziecko z grupy odczytuje list napisany przez smoka, w którym ten im się przedstawia, oraz cała grupa wspólnie rozwiązuje zagadki.

 

Przewodnik opowiada grupie o kamieniołomach:

Na obszarze Śląska znaczenie surowcowe mają wapienie muszlowe z okresu Triasu (najstarszy okres ery mezozoicznej, trwał od 252,2 do 201,3 mln lat temu). Tworzą one pas o szerokości 15 km, ciągnący się na długości 100 km od Krapkowic na zachodzie aż po Olkusz i Chrzanów na zachodzie. Wapienie triasowe występują również lokalnie na południe od tego pasa w okolicach Mikołowa. W dzielnicy Mokre znajduje się Fiołkowa Góra (340 n.p.m.) zbudowana głównie z wapienia warstwy gogolińskiej.

Warstwa gogolińska – najniższa warstwa dolnego wapienia muszlowego Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, leżąca pomiędzy warstwą pstrych piaskowców, a warstwą wapienną formacji górażdżańskiej. Nazwa pochodzi od miejscowości Gogolin, gdzie po raz pierwszy formację tę opisano.

W zlokalizowany na Fiołkowej Górze kamieniołomie eksploatację wapienia już zaniechano.

W okresie triasu cały ten obszar zalany był przez morze, a dziś stanowi on fragment Garbu Mikołowskiego. Natknąć można się tam na skamieniałości liliowców, skorupy małży, zęby ryb, lub niewielkie kości gadów. Wapienie trasu stanowiły surowiec do wypalania wapna o czym świadczy choćby duża ilość zachowanych na obrzeżach kamieniołomu wapienników, których naliczyłem

13 szt. i pozostawione kopce już wypalonego wapna. Wapienniki znajdują się w złym stanie technicznym i wymagają koniecznej interwencji konserwatorskiej. Dziwi, że to chyba największe na Śląsku skupisko wapienników nie doczekało się do tej pory godnej ochrony i zaliczenia do listy zabytków techniki. Inicjatywa ta mogłaby wpisać się idealnie w nurt edukacji regionalnej.

Czas biegnie, wapienniki się rozpadają.

Kamieniołom ma kształt amfiteatralny. Ściany do 20 m wysokości są dobrze zachowane. Teren jest mocno zarośnięty co utrudnia dostęp. Trwają starania by objąć to miejsce ochroną jako geologiczne stanowisko dokumentacyjne. Teren kamieniołomu ma również zostać w przyszłości zintegrowany z powstającym w sąsiedztwie Górnośląskim Ogrodem Botanicznym pod patronatem m.in. Uniwersytetu Śląskiego. Kamieniołom jest oazą dla licznych gatunków roślin.

​

4. W czasie wędrówki po okolicy cofamy się w czasie i  śledzimy historię Ziemi na podstawie skamieniałości oraz poznajemy  zwierzęta, które zamieszkiwały wody mórz.

​

Przewodnik opowiada dzieciom:

Teren Ogrodu charakteryzuje urozmaicona rzeźba, wzbogacona głębokimi „rozcięciami” potoków, a także łagodnymi zboczami „Fiołkowej Góry”  o wysokości 340,4 m n.p.m i „Sośniej Góry”, o wysokości 329 m n.p. , a także rozległymi wyrobiskami nieczynnych już kamieniołomów z porastającą ich ściany florą skalną.

Na podstawie badań dokonanych przez różne grupy naukowe (biologów, geologów, przyrodników, ornitologów, historyków i innych ) ustalono, iż na tym terenie występuje bogactwo zasobów przyrody z osobliwymi zabytkami kultury (mogą to być m.in. miejsca historyczne, archeologiczne, parki, czy ogrody), co daje możliwość porównania z innymi terenami o podobnych walorach, występujących na terenie Górnego Śląska (m.in. Góra Św. Anny) czy na terenie części górnośląskiej Garbu Tarnogórskiego.

W jego rzeźbie i budowie geologicznej tworzonej przez kilkaset milionów lat można odnaleźć genezy krajobrazu Wyżyny Śląskiej. W ścianach nieczynnych kamieniołomów przy odrobinie szczęścia można dostrzec tzw. skamieliny przewodnie  reprezentujące podrównikową florę lądową „górnego karbonu”,  a także zwrotnikową faunę morską „środkowego triasu”.

Na opisywanym obszarze zlokalizowano pozostałości zlodowaceń, co najmniej 250 gatunków roślin i zwierząt zaliczanych do rzadkich nawet w skali kraju i podlegających ochronie prawnej, m.in. dziewięćsił bezłodygowy (spotykany najczęściej, a może już rzadziej na terenach potocznej „Jury Krakowsko-Częstochowskiej”), krusznik błotny, orlik pospolity, pierwiosnek lekarski, to z roślin. Ze zwierząt - przy odrobinie szczęścia - można spotkać m.in. coraz rzadsze motyle: rusałka pawik, rusałka pokrzywnik. Wśród płazów: ropucha paskówka, czy rzechotka drzewna, a wśród ptasich rzadkości na tym terenie należą: derkacz, krogulec , puszczyk, sowa uszatka, czy nawet zimorodek. Zaś ze ssaków, przy odrobinie szczęścia można zobaczyć m.in. : łasicę łaską, gronostaja, czy pospolite zwierzęta tzw. „łowne”.

​

1. Po drodze dzieci obserwują ptaki za pomocą lornetki:  derkacz, krogulec , puszczyk, sowa uszatka,  zimorodek itp. Oglądają również atlas ptaków ze zdjęciami ptaków.

2. Dzieci przyglądają się roślinom napotkanym podczas spaceru: . dziewięćsił bezłodygowy, krusznik błotny, orlik pospolity, pierwiosnek lekarski , fiołki, dzika róża, jeżyna, malina, bluszcz pospolity.

3. Dzieci dowiadują się jak żyją pszczoły, poznają strój pszczelarza, narzędzia pracy pszczelarza, pasiekę.
   
   Przewodnik mówi i pokazuje dzieciom:
   Zanim pszczelarz będzie mógł cieszyć się wyjątkowym smakiem miodu i innymi produktami pszczelimi musi włożyć wiele pracy i trudu w przygotowanie ula dla pszczół. Do tego potrzebne są mu niezbędne narzędzia, bez których jego praca nie byłaby możliwa. Strój ochronny – pozwala uchronić się przed ukąszeniami, które w dużej liczbie mogą być niebezpieczne dla życia. W stroju pszczelarz może czuć się bezpiecznie. Ważne jest zabezpieczenie całego ciała. Odzież pszczelarska szyta jest z materiałów przewiewnych i lekkich, w jasnej kolorystyce. Warto wybrać strój z lnu i bawełny, który zapewni odpowiedni komfort przy pracy. Nogawki kombinezonu warto chować w długie skarpety i buty, aby zabezpieczyć się przed dostaniem się pszczół. Podkurzacz – służy do odymiania pszczół. Zabieg ten ma je uspokoić, gdyż wtedy pszczoły nie wyczuwają feromonów alarmowych. W obecności dymu robotnice napełniają swoje wola miodem i są mniej agresywne. Miodarka – dzięki niej pszczelarz może odwirować miód z plastrów. Elementy miodarki powinny być wykonane z blachy kwasoodpornej, gdyż miód jest środowiskiem kwaśnym i może wchodzić w reakcje. Dłuto pasieczne – służy do rozdzielania połączonych kitem pszczelim elementów ula, zeskrobywania z ramek kitu i wosku. Odsklepiacz widelcowy lub nóż – służą do zdejmowania wosku pokrywającego wypełnione miodem komórki plastra. Nóż poradzi sobie na gładkich powierzchniach, a jeśli plaster będzie nierówno zabudowany, warto użyć odsklepiacza widelcowego. Dekrystalizator – spirala do dekrystalizacji pozwala w szybki i bezpieczny sposób rozpuścić miód. Ul. Jest to tak samo poważna konstrukcja jak nasz dom. Nie może zabraknąć w nim korpusu, daszku, belek, ramek i dennicy. Na dennicę poławia się pyłek, a siatka służy do diagnozowania osypu warrozy. Dobra konstrukcja ula musi zapewniać pszczołom swobodę i bezpieczeństwo. Wymienione wyżej akcesoria to tylko część z przedmiotów, które są potrzebne w pracy pszczelarza. Jak widać, praca w pasiece jest czasochłonna, wymaga również ogromnej wiedzy, cierpliwości i doświadczenia.
    

4. Pokaz ula – pokazuje uczniom ul i opowiada, że ul służy do życia, rozwoju rodziny pszczelej oraz zbierania pożywienia.
    

Przewodnik opowiada dzieciom: ZNACZENIE PSZCZÓŁ W ŚRODOWISKU

Na przełomie wieków wytworzył się ścisły związek z współżycia świata roślin i pszczół. Pokrótce symbioza ta polega na dostarczaniu owadom pokarmu białkowego, jakim jest pyłek kwiatowy oraz pokarmu energetycznego w postaci nektaru, przy czym pszczoły zapylają kwiaty, co jest niezbędne do powstania warzyw i owoców. W okresie wiosennym, kiedy rozpoczyna się sezon kwitnienia kwiatów, to właśnie pszczoły miodne dysponują największą ilością „zapylaczek”. Warto również wspomnieć, że ze względu na produkty końcowe pracy rodzin pszczelich zaczęło rozwijać się pszczelnictwo. Tutaj również występuje poniekąd współpraca, gdyż pszczelarz w zamian za sezonową pracę pszczół, chroni je przed zimnem i chorobami, a w razie potrzeby dokarmia.
W leśnictwie praca pszczół służy zwiększeniu ilości zdrowych i płodnych nasion potrzebnych do odnowienia lasu, pożywienia dla ptaków, zwiększenia urodzaju owoców leśnych.

​

ZAGROŻENIA – CO GROZI PSZCZOŁOM

Do najważniejszych zagrożeń zaliczyć należy:

• choroby pszczele,

• szkodniki i wrogowie pszczół – barciel pszczeli, szerszenie, osy, ropuchy, ptaki

• rabunki – mogą być jedną z głównych przyczyn rozprzestrzeniania się w pasiece chorób pszczół. Aby je ograniczać należy m. In. przeprowadzać przeglądy w rodzinach, nie pozostawiać plastrów na pasieczysku, nie podkarmiać pszczół w trakcie dnia.

• chemizacja rolnictwa

• zanieczyszczanie środowiska, głównie przez przemysł i samochody

• wypalanie traw oraz wycinka drzew

 

CO NAM PSZCZOŁA „DAJE”

Wśród pszczelich darów mamy:

• miód (rzepakowy, akacjowy, lipowy, gryczany, wielokwiatowy, spadziowy)

• wosk pszczeli,

• propolis,

• mleczko pszczele,

• pyłek kwiatowy,

• jad pszczeli.

 

CIEKAWOSTKI O PSZCZOŁACH

• Czerw pszczeli jest źródłem białka zwierzęcego, witaminy A i D.

• W jednym roju pszczelim żyje od 20 tys. do nawet 100 tys. pszczół

• Trutnie – osobniki płci męskiej nie posiadają żądeł, mają je pszczoły robotnice – choć są płci żeńskiej to nie rozmnażają się. Tylko jedna królowa w roju zapewnia potomstwo

• Pszczoły porozumiewają się za pomocą tańca i dźwięków. Taniec pszczół różni się w zależności od odległości do pożytku (jeden do 100 m, drugi taniec powyżej 100 m)

• Robotnica waży około 0,1 g, wracając z nektarem jest cięższa o połowę, zaś z pyłkiem o 1/3

• Podczas jednego lotu po nektar pszczoła odwiedza 50 – 100 kwiatów

• Na zebranie 1 kg miodu pszczoły odwiedzają dla porównania ponad 8 000 000 kwiatów akacji lub 20 000 000 kwiatów koniczyny

• Litr miodu waży od 1,38 do 1,45 kg.

• W słoiku 0,9 l mieści się około 1,2 kg miodu

• Królowe pszczoły mogą składać około 3000 jaj dziennie.
   

 Chrońcie przyrodę, nie wycinajcie bezmyślnie drzew, zwłaszcza starszych, przydomowych oraz śródpolnych. Nie wypalajcie traw, nie wyrzucajcie śmieci do lasów i potoków, stosując środki chemiczne w rolnictwie i ogrodnictwie przestrzegajcie zawartych na etykietach wskazówek. Nie zabijajcie pracujących na kwiatach pszczół i innych owadów zapylających!

​

1.  Dzieci wypatrują śladów i tropów zwierząt.

2.  Dochodzimy do kamieniołomu triasowego wapienia muszlowego. Obiekt znajduje się przy drodze, dlatego też postanawiamy sprawdzić w obrębie triasowego wapienia muszlowego w kamieniołomie Mikołów-Mokre czy obecne są utwory krasowe . Lokalizacja okazuje się bardzo obfita w skamieniałości.

3.  W punkcie widokowym kamieniołomu dzieci są dzielone na grupy czteroosobowe. Każda grupa otrzymuje po kilka skamieniałości, z których ma utworzyć kształty zwierząt lub coś według własnej wyobraźni.

4.  Punktem docelowy wycieczki to spotkanie w altanie, gdzie jedno dziecko odczytuje list smoka do dzieci, aby podziękować im za wspaniałą postawę badacza, odkrywcy.

​

Opracowała: Małgorzata Zabiełło-Grochowska