Q 15A:
A więc - Szkocja w tym tygodniu - od zawsze usiłująca wydostać się spod
angielskich wpływów.
We fragmencie oscarowego filmu sprzed dwudziestu kilku lat główny bohater zagrzewa szkockie oddziały do walki. Oczywiście, jak to bywa z hollywoodzkimi produkcjami, prawda historyczna jest tu potraktowana bardzo oględnie, ale pewnych rzeczy można się jednak z filmu dowiedzieć. No i samo przemówienie jest - musicie przyznać - bardzo dobre. "They may take our lives, but they'll never take our freedom" - aż ciarki przechodzą, kiedy się tego słucha, prawda?
Jak nazywamy dziś tę wojnę, którą toczyli Szkoci na przełomie XIII i XIV wieku (Pierwsz szkocka wojna o niepodległość), przed jaką bitwą zagrzewał do walki swoje niewielkie oddziały bohater filmu (Bitwa pod Stirling Bridge), jaki był jej wynik (zwycięstwo Szkotów pomimo miażdżącej przewagi Anglików) i kim był ów bohater (William Wallace)?
Q 15B:
Gdybyś miał wybrać trzy najbardziej reprezenta-
tywne rzeczy, z którymi najbardziej kojarzy ci się
dziś Szkocja, co by to było? Wyjaśnij swój wybór.
Tu wasze odpowiedzi.
Q 15C:
"Alba gu bràth" to w języku Scottish Gaelic
"Szkocja na zawsze".
Q 16A:
Po dwóch wojnach o niepodległość udało się Szkotom utrzymywać Anglików z dala od siebie przez ładny kawałek czasu. I być może byłoby tak aż do dzisiaj, gdyby nie pewien angielski król, który postanowił wydać swoją córkę za szkockiego króla, co - jak się okazało - otworzyło później Szkotom drogę do angielskiego tronu.
Który to król angielski wydał córkę za Szkota i ile lat minęło od tego ślubu do szkockiego króla (którego?) na angielskim tronie? Henryk VII Tudor, córkę Małgorzatę za króla Jakuba IV Szkockiego (w 1503). Unia personalna pomiędzy królestwami Anglii i Szkocji nastąpiła dokładnie sto lat później, w 1603 roku.
Q 16B:
Wielu z was Szkocja kojarzy się oczywiście z potworem z Loch Ness.
Kto jest odpowiedzialny za narodziny tej legendy - czyli kto jako pierwszy ponoć zetknął się z Nessie oko w oko i jak nazywa się miejscowość, która dziś najbardziej korzysta na legendzie jeziora, a to poprzez dynamicznie rozwijającą się w niej turystykę "potworową"?
Był to misjonarz, św.Kolumba, który spotkał się z potworem nad brzegami Loch Ness już w 565 roku i wskrzesił zabitego przez niego tubylca. Obecnie najskuteczniejszą i najrozkoszniej kiczowatą turystykę potworową prowadzi naszym zdaniem miejscowość Drumnadrochit, leżąca na zachodnim brzegu jeziora. Uznawaliśmy oczywiście i inne odpowiedzi, takie jak najczęstsza z Inverness - ale kiedy pojedziecie do Szkocji, koniecznie zajrzyjcie do Drumnadrochit, a zobaczycie, o co nam chodzi :)
Q 17A:
Unia personalna pomiędzy Anglią i Szkocją została zawarta, jak wiemy, w 1603 roku, po wstąpieniu na tron Jakuba VI, który zaczął panować nad Anglikami jako Jakub I. Przejęcie tronu nastąpiło gładko, bo jeszcze za życia ciotka Jakuba, bezdzietna królowa Elżbieta, wyznaczyła go na swojego następcę. Jednakże lata poprzedzające to wydarzenie i pozostanie w łaskach angielskiej ciotki wymagały od Jakuba dokonania pewnego rodzaju wewnętrznej zdrady. Jakiego rodzaju była to zdrada? Jakub I musiał pogodzić się z faktem, że Elżbieta I skazała na ścięcie jego matkę, Marię Królową Szkotów (Marię Stuart). Co więcej, musiał okazać Elżbiecie lojalność w obliczu tego wydarzenia.
Q 17B:
Widząc, jak przebiegały wasze szkockie skojarzenia jesteśmy pewni, że nie będziecie mieli żadnych problemów z odpowiedzią na pytanie, co w widoku oddziałów Williama Wallace'a, czyli Bravehearta, pędzących do bitwy pod Stirling, przyprawia historyków o gigantyczny ból głowy.
Podajcie dwie przyczyny tej historycznej migreny - obie widoczne na zdjęciu:
W XIII i XIV wieku, kiedy to toczy się akcja filmu, nie było jeszcze kiltów - zostały wprowadzone do użytku dopiero w okolicach XVI/XVII wieku. Szkoci nie malowali też twarzy przed bitwą. W starożytności malowali twarze Piktowie, stąd to nawiązanie, z tym, że Szkoci to w zasadzie nie prawdziwi Szkoci (w sensie: potomkowie zamieszkujących Szkocję Piktów), lecz potomkowie osadników irlandzkich z ledwie niewielką domieszką starożytnej piktyjskiej krwi, więc nawet nie można tego pomysłu tłumaczyć nawiązaniem do dziedzictwa przodków... Ale na ekranie dobrze wygląda :D
Q 18A:
Czas przebywania w stanie unii personalnej z Anglią przebiegał w Szkocji całkiem spokojnie - aż do czasu, gdy preferencje obu krajów rozeszły się dramatycznie w następstwie narodzin pewnego królewskiego chłopczyka. O którego chłopczyka chodziło i dlaczego jego narodziny spowodowały tak ogromny ferment? O syna króla Jakuba II, również Jakuba, którego lojalni wobec Stuartów Szkoci będą do dziś nazywać uparcie Jakubem III. Jakub urodził się, gdy jego przyrodnie siostry były już dorosłe i starsza z nich, Maria, przygotowywała się do objęcia tronu po ojcu jako jego prawowity następca. Niespodziewane narodziny Jakuba zmieniły kolejność sukcesji, gdyż to on właśnie, jako chłopiec, miałby zasiąść na
tronie po ojcu.
Ponieważ jednak, w odróżnieniu od sióstr, Jakub miał
zostać wychowany na katolika, taka sytuacja nie była do
przyjęcia w protestanckiej Anglii. Nie czekając na
śmierć ojca, Maria i jej mąż, Wilhelm Orański,
przeprowadzili bezkrwawą rewolucję i przejęli
tron jako Maria II i Wilhelm III. Jakub II uciekł
z kraju, a po jego śmierci książę Jakub stał
się tzw. Pretendentem - a po tym, jak i jemu
narodził się syn (Karol) - Starszym Pretendentem.
Q 18B:
Słusznie Szkocja wielu z was kojarzy się z tartanami.
Każdy klan, a właściwie każdy odłam każdego klanu, ma
swój unikalny wzór tartanu. Który klan może się
pochwalić tartanem o tym pięknym wzorze? Dla ułatwienia podpowiemy, że dzieje tego klanu w tragiczny sposób wiążą się z początkową fazą konfliktu wspomnianego w poprzednim pytaniu.
Klan ten to MacDonaldowie z Glencoe. MacDonaldowie, odmówiwszy podpisania przysięgi
wierności Wilhelmowi III, stali się obiektem okrutnej zemsty, znanej jako Glencoe Massacre.
Q24C:
Obecnie Księciem Walii jest Książę Karol, najstarszy syn i następca Elżbiety II. Kiedy już zostanie kiedyś (miejmy nadzieję, że w odległej przyszłości) królem, kto automatycznie na mocy prawa o dziedziczeniu tytułu stanie się następnym Księciem Walii?
Q 19A:
Dwie przyrodnie siostry naszego wczorajszego bohatera mocno dzierżyły władzę i ani myślały dopuścić malucha do rządzenia. Wręcz przeciwnie - doszło do jeszcze silniejszego związania Szkocji z Anglią poprzez zamienienie unii personalnej (dwa królestwa - jeden król) w realną (jedno królestwo - jeden król), czyli do powstania jednego organizmu państwowego o nazwie "Wielka Brytania". Szkotom nie mogło podobać się to rozwiązanie - szczególnie wtedy, gdy po bezpotomnej śmierci królowej Anny Stuart postanowione zostało przekazanie korony nie następnemu Stuartowi (czyli jej przyrodniemu braciszkowi, dwudziestosześcioletniemu wówczas Jakubowi), lecz dalekiemu krewnemu, który nie dość, że był Niemcem, to jeszcze nie znał słowa po angielsku... Wielu Szkotów nie pogodziło się z tą decyzją i dla nich na zawsze książę Jakub był już królem Jakubem III - na co z kolei nie mogli pozwolić nowi władcy, Hanowerczycy.
Po zadaniu lojalnym wobec Jakuba szkockim oddziałom ostatecznego ciosu, rozpoczęli Anglicy proces oczyszczania niepokornych terenów.
Jak nazywał się w oryginale ten proces i na czym polegał (podaj przynajmniej cztery przykłady konkretnych działań). Były to (rozpoczęte po rozgromieniu jakobitów pod Culloden w 1746 roku) Highland Clearances i polegały między innymi na:
- masowych eksmisjach ludności szkockiej z ziem, na których mieszkała od pokoleń;
- egzekucjach i deportacjach ludzi podejrzewanych o sympatyzowanie z jakobitami;
- zakazaniu posiadania broni (wszystkie miecze musiały zostać zdane);
- zakazaniu ubierania tradycyjnych szkockich strojów (w tym kiltów) i używania wzoru tartanu;
- osłabieniu systemu klanowego;
- zakazaniu mówienia językiem gaelickim;
- zakazaniu udziału w szkockich tradycjach i obrzędach
Q 19B:
W Waszych skojarzeniach pojawił się kilka dni temu pewien muzyczny instrument, którego dźwięk jak żaden inny przywodzi nam na myśl rozległe szkockie pagórki i wciśnięte między nie długie, wąskie jeziora. Z jakiegoś powodu instrument ten często określany jest inną nazwą - która w rzeczywistości oznacza zupełnie inny instrument.
O jakie dwie nazwy chodzi i czym różnią się od siebie oba instrumenty? No i który z nich usłyszymy na edynburskiej ulicy?
O dudy i kobzę. Są to zupełnie inne instrumenty, dudy są instrumentem dętym, a kobza - strunowym. Szkoci grają na dudach.
Q 20A:
Z jednej strony poddawana była Szkocja angielskim represjom w ramach "Highland Clearances", a z drugiej rozpoczynał się powoli proces "uromantyczniania" tej krainy - którego ślady widzimy aż do dzisiaj.
Wiodącą rolę odegrał tu pewien szkocki pisarz, miłośnik folkloru, tradycji i historii swojego kraju. Zaczęło się od tego, że opublikował on poemat historyczny o pięknej bohaterce ukrywającej się wraz z ojcem w okolicach pewnego jeziora. Poemat tak zawładnął wyobraźnią tysięcy czytelników, że z książkami w ręce zaczęli pielgrzymować w miejsca, gdzie miały rozgrywać się jej romantyczne przygody - więc trzeba było wkrótce wybudować tam hotel, by umożliwić pasjonatom swobodne wędrówki jej śladami.
Jak nazywał się pisarz, jaki tytuł miał poemat, jak miała na imię bohaterka i nad jakim jeziorem dzieje się akcja?
Pisarz to Walter Scott, poemat: Lady of the Lake, bohaterka: Ellen Douglas, jezioro: Loch Katrine.
Q 20B:
Zadziwiliście nas trochę w momencie, kiedy ponad jedna czwarta z Was wymieniła whisky jako skojarzenie ze Szkocją. Mamy nadzieję, że to skojarzenie czysto teoretyczne! No ale skoro tak Wam się kojarzy... Vox populi i tak dalej...
Jeżeli jakiś Szkot zapragnąłby napić się whisky na skałkach, to co właściwie by pił?
Whisky z kostkami lodu (whisky on the rocks).
A dokąd należałoby się wybrać, żeby skosztować oryginalnej whiskey?
Whisky to napój typowo szkocki, ale kiedy dodamy "e", staje się innym napojem, produkowanym nieco inaczej i już nie w Szkocji. Oryginalną whiskey znajdziecie w Irlandii i ewentualnie w USA, choć tam bardziej popularna jest trzecia, typowo amerykańska odmiana o nazwie bourbon.
Q 21A:
Który Szkot, żyjący na przełomie XIX i XX wieku dorobił się specjalnego, własnego punktu widokowego na Cejlonie? Dla ułatwienia podpowiemy, że jego nazwisko znajdziecie w każdym markecie, a i pewnie w większości Waszych kuchni. To Thomas Lipton, założyciel herbacianego imperium.
Q 21B:
W sekcji skojarzeń pora na rozmowę o haggisie - który wcale nie smakuje tak źle, jak brzmi. Musicie sami skosztować.
Dla szkockiego podniebienia jest natomiast kulinarnym cudem świata. Pewien szkocki poeta napisał nawet dla niego wiersz!
Który to poeta i w którym związanym z nim dniu haggis pojawia się obowiązkowo na szkockich stołach?
To Robert (Rabbie) Burns, którego urodziny 25 stycznia świętuje się w ten sposób.